ในวิปุพพกอสุภกรรมฐานนั้น ให้โยคาพจรพิจารณาซากอสุภอันมีน้ำหนองไหลเป็นอารมณ์ คือบริกรรมว่า   วิปุพฺพกํ ปฏิกุลํ วิปุพฺพกํ ปฏิกุลํ   ร้อยคาบพันคาบตราบเท่ากว่าจะได้สำเร็จอุคคหนิมิตแลปฏิภาคนิมิต อุคคหนิมิตในวิปุพพกรรมฐานนี้ ปรากฏดุจมีหนองไหลอยู่มิขาด แลปฏิภาคนิมิตนั้นปรากฏเป็นร่างอสุภสงบแน่นิ่งอยู่มิได้หวาดไหว ซึ่งปรากฏดุจมีหนองอันไหลอยู่เหมือนอุคคหนิมิตนั้นหาบ่มิได้ ฯ

   วิขิตตตกอสุภนั้น มีข้ออธิบายว่า ให้โยคาพจรใช้โยมวัดแลสามเณรแลผู้ใดผู้หนึ่ง ให้ประมวลมาซึ่งอสุภอันที่ตกเรี่ยรายอยู่ในที่ต่าง ๆ มาวางไว้ในที่อันเดียวกัน มิฉะนั้นให้ประมวลมาด้วยตนเอง วางไว้ในที่อันเดียวกันให้ห่างกันนิ้วหนึ่ง ๆ แล้วพึงกำหนดจิตจำเริญบริกรรมว่า   วิกฺขิตฺตกํ ปฏิกุลํ วิกฺขิตฺตกํ ปฏิกุลํ   จงเนือง ๆ อันว่าอุคคหนิมิตในวิกขิตตกกรรมฐานนี้ มีสภาวะปรากฏเป็นหว่าง ๆ เหมือนร่างอสุภนั้น แลปฏิภาคนิมิตนั้นปรากฏเป็นร่างกายบริบูรณ์จะได้มีช่องหว่างหามิได้ ฯ

  ในหตวิกตตกอสุภนั้นมีข้อวินิจฉัยอธิบาย ให้พระโยคาพจรประมวลมาเองก็ดี ใช้ผู้อื่นให้ประมวลมาก็ดี ซึ่งซากอสุภอันบุคคลผู้เป็นไพรีปัจจามิตร สับฟันมีอาการดังเท้ากากระทำให้ขาดเป็นท้อน ๆ ทิ้งไว้ในที่ทั้งปวงเป็นต้นว่าป่าชัฏแลป่าช้านั้น นำมาวางไว้ให้ห่าง ๆ กันละ ๑ นิ้ว ๆ แล้วพึงกำหนดจิตจำเริญบริกรรมว่า   หตวิกฺขิตตกํ ปฏิกุลํ หตวิกฺขิตฺตกํ ปฏิกุลํ   จงเนือง ๆ ตราบเท่าอุคคหนิมิตแลปฏิภาคนิมิตมาบังเกิดในสันดาน อันว่าอุคคหนิมิตบังเกิดปรากฏนั้น ดุจรอยปากแผลอันบุคคลประหาร แลปฏิภาคนิมิตนั้นปรากฏเต็มบริบูรณ์ จะได้เป็นช่องเป็นหว่างอย่างอุคคหนิมิตนั้นหามิได้ ฯ

   ในปุฬุวกอสุภนั้น มีอรรถาอธิบายว่า พระโยคาพจรพิจารณาซึ่งซากอสุภอันบุคคลทิ้งไว้สิ้น ๒ วัน ๓ วันแล้ว มีหนอนอันคลานคล่ำออกมาจากทวารทั้ง ๙ นั้น อนึ่งโสต จะพิจารณาในซากกเฬวระแห่งสัตว์ มีสุนัขบ้านสุนัขจิ้งจอกแลมนุษย์ แลโคกระบือช้างม้าแลงูเหลือมเป็นต้นอันมีหมู่หนอนประมาณทั่วกายแห่งสัตว์นั้น ๆ คลานคล่ำอยู่ดุจกอบแห่งข้าวสาลีอันขาวนั้นก็ได้ เมื่อโยคาพจรเห็นดังนั้นแล้ว พึงกำหนดจิตพิจารณาเอาเป็นอารมณ์แล้วจึงบริกรรมว่า  ปุฬุวกํ ปฏิกุลํ ปุฬุวกํ ปฏกุลํ   จงเนือง ๆ เถิด

   ถ้าพระโยคาพจรเจ้ามีอุปนิสัยสมควรอยู่แล้วแต่พิจารณาเห็นซากอสุภสัตว์ก็จะได้อุคคหนิมิตแลปฏิภาคนิมิตโดยง่าย มิพักลำบากดุจพระจุลปิณฑปาติกติสสเถระอันพิจารณาเห็นซากอสุภช้าง ในภายในเมืองอันชื่อว่ากาฬทีฑวาปี แลได้สำเร็จอุคคหนิมิตแลปฏิภาคนิมิตนั้น อันว่าอุคคหนิมิตในปุฬุวกกรรมฐานนี้ เมื่อปรากฏในมโนทวารนั้น มีอาการอันหวั่นไหว เหมือนหมู่หนอนอันสัญจรคลานคล่ำอยู่นั้น แลปฏิภาคนิมิตนั้นปรากฏสงบเป็นอันดี ดุจกองข้าวสาลีอันขาวนั้น ฯ