|
มงคลที่ ๒๔
สันตุฏฐิ เอตัมมังคะละมุตตะมัง
ความสันโดษ เป็นอุดมมงคล
สันตุฏฐิ มานะ อิตะรีตะระปัจจะยะสันโตโส ตัตถะ อิตะรีตะเรนะ ปััจจะเยนะ สันตุสสะติติ สันตุฏโฐติ.
บัดนี้ จักได้วิสัชนาในสันตุฏฐิ จัดเป็นมงคลที่ ๒๔ ตามวาระพระบาลี อรรถกถาว่า สันตุฏฐิ นามะ แปลว่า บุคคลใดมีความสันโดษ ไม่มีความมักมาก ยินดีในวัตถุสิ่งของที่แสวงหามาเป็นสอง คือ ได้มาแล้วก็ไม่หาให้เป็นสอง ยินดีแต่ของที่ได้มาเท่านั้น เรียกว่าสันโดษ จัดเป็นมงคลอันประเสริฐ
บัดนี้ จักว่าด้วยภิกษุก่อน ภิกษุองค์ใดได้ซึ่งปัจจัย ๔ คือ จีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และคิลานเภสัชที่ดีหรือชั่ว ก็ให้ยินดีตามที่ตนได้มาไม่แสวงหาสืบไป เรียกว่าสันโดษในปัจจัยทั้ง ๔ กิริยาว่าไม่โลภเจตนาแสวงหาต่อไป เรียกว่าสันโดษ
อนึ่ง สันโดษมี ๑๑ คือ ยะถาลาภะสันโดษ ภิกษุได้ปัจจัยทั้ง ๔ มา จะดีจะชั่วก็บริโภคไปตามที่ได้มา ไม่แสวงปัจจัยอื่นต่อไป ๑ ยะถาพะละสันโดษนั้น ได้แก่ภิกษุที่มีโรคโรคา ได้ปัจจัยทั้ง ๔ มา บริโภคไม่ได้ เอาไปเปลี่ยนกับภิกษุอื่นมาบริโภคก็ควร ๑ ยะถาสารุปะสันโดษนั้นว่า ภิกษุได้ปัจจัยทั้ง ๔ ที่ดีที่ประณีตมาบริโภค เอาไปถวายแก่ภิกษุอื่น มีพระเถระเป็นต้น ส่วนตนก็ไปแสวงหาแต่ปัจจัย ๔ ที่เลว ๆ มาบริโภค ๑ ปัจจัยทั้ง ๔ แยกออกเป็น ๓ คือ ยะถาลาภะจีวะระสันโดษ ๑ ยะถาพะละจีวะระสันโดษ ๑ ยะถาสารุปะจีวะระสันโดษ ๑ เป็น ๓
ยะถาลาภะปิณฑะปาตะสันโดษ ๑ ยะถาพะละปิณฑะปาตะสันโดษ ๑ ยะถาสารุปะปิณฑะปาตะสันโดษ ๑ เป็น ๓ ยถาลาภะเสนาสะนะสันโดษ ๑ ยะถาพละเสนาสะนะสันโดษ ๑ ยะถาสารูปะเสนาสนะสันโดษ ๑ เป็น ๓ ยะถาลาภคิลานปัจจยสันโดษ ๑ ยะถาพะละปัจจัยสันโดษ ๑ ยะถาสารุปะปัจจะยะสันโดษ ๑ เป็น ๓ สาม ๔ หนเป็น ๑๒
อนึ่ง ภิกษุใช้บริขาร ๘ คือ จีวร ๑ สบง ๑ สังฆาฎิ ๑ บาตร ๑ มีดโกน ๑ เข็ม ๑ ประคตเอว ๑ ผ้ากรองน้ำ ๑ เป็น ๘ หรือจะเพิ่มผ้าปูนอน ๑ ผ้ารองนั่ง ๑ ไม้เ้ท้า ๑ รองเท้า ๑ เป็น ๑๒ ก็ควร บริขาร แปลว่า เครื่องรักษาตัวนี้โดยสังเขป ว่าโดยพิจดาร สันโดษมี ๕๐ จีวรสันโดษ ๒๐ บิณฑบาตสันโดษ ๑๕ เสนาสนสันโดษ ๑๕ เป็น ๕๐
จีวรสันโดษ คือ วิตักกะสันโดษ มีความสันโดษในการตรึก ๑ ความสันโดษนั้น เที่ยวไปตามกรรมฐาน ๑ ปริเยสะนะสันโดษนั้น เที่ยวไปแสวงหาจีวรด้วยภิกษุ ๑ ปฏิลาภสันโดษนั้น ตามแต่เขาจะให้ไม่เลือกว่าดีและชั่ว ๑ มัตตะปะฎิคคะหะณะสันโดษนั้น รับว่าไม่มีกำหนดตระกูล ๑ ยถาคาภสันโดษนั้น ว่าหาจีวรตามแต่จะได้ ๑ ยถาพลสันโดษนั้น ว่าหาจีวรตามแต่กำลัง ๑ ยถาสารุปสันโดษนั้น ว่าได้จีวรที่ดี ๆ มาแล้วก็ให้ภิกษุอื่น บริโภคแต่ผ้าที่ชั่ว ๆ นั้น ๑ อุทกสันโดษนั้นว่า ภิกษุจะซักจีวรไม่เลือกน้ำ เห็นสมควรแล้วก็ซัก ๑
โธวสันโดษนั้น ว่าภิกษุจะย้อมจีวรไม่ทุบไม่ฟาด ๑ กรณสันโดษนั้น ว่าภิกษุจะตัดผ้าจะเย็บผ้าไม่เลือกผ้าเนื้อดี ๑ ปริมาณสันโดษ นั้น ว่าภิกษุจะกระทำจีวรไม่ให้กว้างยาวเกินไป ๑ สุตตสันโดษนั้น ว่าภิกษุจะเย็บจีวรไม่ควรแสวงหาด้วยที่อย่างดี ๑ รัชชนสันโดษนั้น ว่าภิกษุจะพินทุผ้าไม่แสวงหาน้ำย้อมประณีต ๑ กัปปสันโดษนั้น ว่าภิกษุจะพินทุผ้าให้โตนัก เล็กนัก ๑ สันนิธิปริวัชชสันโดษนั้น ว่าภิกษุทำจีวรแล้วให้อธิษฐานเสีย ๑ วิสัชชนสันโดษนั้น ว่าภิกษุจะให้จีวรแก่ผู้อื่นอย่าเลือกที่รักที่ชัง ๑ เป็นจีวรสันโดษ ๒๐ ประการ แต่บิณฑบาตสันโดษ ๑๕ และเสนาสนสันโดษ ๑๕ ก็คล้าย ๆ กัน เพราะฉะนั้น จะยุติไว้เพียงเท่านี้ ....
| 
ย้อนกลับ 